مجله خبری تشریفات

به جهت لینک عمیق بناهای تدفینی متمدن عموم پک پذیرایی ترحیم مشهد و گستردگی و تنوع اشکال آرامگاه ها در کشور ایران نیاز به گروه بندی این سیرتکامل معماری جهت فهم و محاسبه خوب آن ضروری می کند و در سه گروه معنایی ، کالبدی و فعالیت کردی آیتم پژوهش قرار میگیرند.

سیرتکامل شناسی معنایی آرامگاه در کشور ایران
آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران به حیث مفهومی به دو سیرتکامل آرامگاه های مذهبی و آرامگاه های غیر مذهبی طبقه بندی میشوند که هر کدام ویژگیهای خاص خویش را به نظر کالبدی و عملکردی دارا هستند.

سیرتکامل شناسی کارکردی آرامگاه های کشور ایران
آرامگاه ها در جمهوری اسلامی ایران به نظر کارکردی دارنده دو سعی زیارتی و یادمانی می باشند. آرامگاه ها یا این که عمدتا فضاهایی میباشند که با مناسک ویژه گزینه زیارت اشخاص قرار می‌گیرند که یک کار عبادی به حساب آورده می شود یا این که دارنده بها فرهنگی و توریسم می‌باشند. تلفیق سیرتکامل ای از این دو نوع عکس العمل در مواجهه با بناهای آرامگاهی دیده میشود.

آرامگاه در جمهوری اسلامی ایران با رویه مذهبی
منظور از آرامگاه دارای شهرت بناهایی میباشد که بر مدفن فرزندان یا این که فرزند زادگان ائمه اطهار و عرفا در حین زمان ی اسلامی سازه شد‌ه‌است. حرم های مذهبی بیشتر به امامزاده مشهور گردیده اند. بناهای فوق در طی فرصت پیشرفت و از یک آرامگاه بی آلایش به گروه ی بسیار باشکوهی تبدیل گردیده اند. هسته مهم و سابق این بناها عبارتست از یک اتاق مکعب، مدور یا این که چندین ضلعی با پوششی از گنبد نیم دایره یا این که انواع شبیه میباشد.

در‌این اتاق ها که بقعه نامیده می‌گردد مرقد در اواسط اتاق و گاه در سرداب زیرین سازه قرار گرفته میباشد و بر روی آن صندوق یا این که ضریحی قرارداده اند. الحاقات دیگر سازه در تیم های آرامگاهی مشتمل بر حیاط رواق صحن مساجد مدرسه ها زائر سراها اتاق ها غرفه ها و … می گردد که حول شالوده هسته ی مرکزی شكل گرفته اند.

از لحاظ گاه معماری بناهای درست شده در این موسسه ها معرف عصر های متفاوت ساختمانی و طرق متعدد معماری میباشد. مقابر مذهبی به دلیل توسعه عقاید مذهبی بارها تجدید بنا تعمیر تزئین و الحاق گردیده و الحاقات متعددی بدانها انجام یافته میباشد. معمولا در تزئینات آن ها از کاشی سنتی مصرف شده میباشد. بنای آرامگاهی مشخصه مختصات نام و نشان یک آبادی میباشد انجام مذهبی در امامزاده اعمال میشود.
ش

مسجد جامع اصفهان مثال ای بارز و شاخص تشریفات ترحیم مشهد از معماری موفـق و اصيـل اهل ایران اسـت.فضایی معمولی و ساده و رهـا از هر نوع تعلـق خیال همگی ایـن ادب و اعتقاد خیال و خاطر در گرو استفاده اصول و تعلیمات فقاهتی اسـت که با تمامی دسـتوراتش آزادی، نشاط و بهروزی ابدی را برای کلیه مخلوقات خویش نوید می‌دهد.

در مسجد عتیق اصفهان در اکثر اوقات فضاها تقـارن که یک کدام از اصول ساخت تعادل اسـت به فعالیت برده شـده اسـت، ولی این تقـارن سبب ساز ساخت یکنواختی در مسجد نمی‌شود؛ چون موادتشکیل دهنده به عمل رفته در طرفین پایه تقارن از یک متاع نیستند. ایـن عدم تطابق خیر فقط منجر خستگی نمی‌شود، بلکه با ساخت‌و‌ساز تنوع، اطراف را زنده و پویا می نماید.

حیاط هـای چهارگانه پیرامون در بین سـرا بـر خـلاف تقارن در پلان، وسعت و طول هریک سازه به شخصیت و سعی ویژه خویش با هم گوناگون می باشند. البته ما رمز را ریتم به شغل رفته در طاق نماهای دور و اطراف دربین ســرا نیز احسـاس جنبش در اطراف را خوی می نماید و چشـمان بیننده را درپی خویش می کشاند. همین ریتم سبب تکوین مقرنس ها گردیده است و در غایت به وحدت یکتای بی همانند اشـاره می نماید.

کاربرد نمادهای عدل و داد الهی در ورودی سازه به حاضران در محل یقین می‌دهد که در‌این محیط در نگهبانی می باشند. رشته ایستایی انجام گردیده در سازه به طوری اسـت که‌این سازه پس از سیزده سده هنوز پایدار و پا برجاست و با تمامی ابهت خود از بدور دست در اسمان شهر پیداست.

ورودی مسجد عتیق شیراز، شش پک پذیرایی ترحیم مشهد دروازه دارااست دو دروازه در شرق، دو دروازه در غرب، یک کدام از در جنوب و یکی‌از در شمال.
مهم‌ترین ورودی در شمال قراردارد که به خیال بیان اسم دوازده امام شیعه (ع) روی چهار کاشی آن، دوازده امامی نامیده میشود.
دیگر خصوصیت این ورودی، مقرنس باشکوه و کتیبه بر روی کاشی های معرق در پایین پیش تاق آن میباشد.
در پس ورودی مسجد عتیق، یک هشتی با سقف زیبای تویزه داری، که با گل اخرایی رنگ تروتمیز گردیده‌است.
بعداز ورودی صحن مرکزی مسجد جای‌دارد پیرامون این صحن بناهای مسجد قرار گرفته اند.
صحن مسجد عتیق شیراز، دارنده سه آبگینه خرد میباشد که آبگینه مرکزی، هشت گوش و دو آبگینه دیگر، دوازده ضلعی می‌باشند.حضور آب درین آبگینه ها، موجب ساخت‌و‌ساز غنای حسی مناسب، و منعکس شدن عنصرها و بناها در آن گردیده است.
همینطور مسجد جامع عتیق دارنده سه حیاط میباشد؛ تراس شمالی که دارای اسم و رسم به «طاق مروارید» میباشد با مقرنس آجری تزئین گردیده و دو مناره کوتاه در بالای آن قرار دارا هستند.
در حاشیه بالایی طاق، کتیبه ای نصب گردیده که آیاتی از قرآن مجید روی آن درج شد‌ه‌است.
در سمت شرقی حیاط شمالی یک شبستان نو ساز جای دارد که سقف آن بر ستونهای باریک قرار گرفته و با کاشی کاری های خوشگل تزئین شد‌ه‌است.
در جلوی ضلع شمالی این شبستان، ایوان والا مشرفی به یک محراب سنگی وجود دارااست.
قسمت غربی مسجد رواقی دارااست که با یک راهروی بلند به دروازه ورودی و بازار همسایه پیوند میخورد و تداعی کننده ی ابهام و رمزوراز می‌باشد.
صحن های فراخ، تراس گشوده و عظیم از خصوصیت های این شاخص میباشد. از سوی دیگر با مداقه به شاخص آسانی، به طور کامل معلوم میباشد که جای و یا این که به عبارتی مسجد، فضای گوشه و کنار را گرد خویش متمرکز ساخته میباشد.

مسجد جامع سمنان در راس شهر سمنان واقع پک پذیرایی ترحیم مشهد شد‌ه‌است. این مسجد را می قدرت در زمره ی دیرین ترین و قدیمیترین بناهای تاریخی و اسلامی شهر سمنان به شمار آورد که به حق یکی کهن ترین مساجد کشور ایران بعداز تاریخانه می‌باشد.

تاریخچه مسجد جامع سمنان

با دقت به گمانه زنی ها و حفاری های سال ۱۳۵۴، این سود نتیجه ها گردیده‌است که مسجد جامع سمنان در قرن نخستین هجـری بـر روی خرابـه ي آتشکده ی ساسانی سازه شده البته در حین مجال تعمیرات و تغییراتی در آن صـورت گرفتـه میباشد.

در حکومت عبدالله بن قدمت، ثروتمندان سمنان مسجد کنونی این شهر را ساختند البته این سازه دارنده چندان شکوهی خلا. بعد از آن بارها اشخاص متعددی بر بنای ابتدایی اضافه کردند.

مانند گنبد باختری و شبستان شمالی را خواجه ابوسعید سمنانی و خواجه نظام‌الدین در زمان سلطنت سنجر سلجوقی ساختند و شبستان جنوبی را روضه خوان رکن‌الدین علاءالدوله سمنانی در طول وزارت ارغون‌خان سازه نمود و زیرا فساد به وجود آمده بود، در حین فتحعلی سلطان، ذوالفقارخان به تجدید آن پرداخت. مسجد خاوری را خواجه کیقباد بن ملک شرف‌الدین سمنانی ساخته و تراس متصل به گنبد را خواجه عزالدین محمد بالیچه سمنانی وزیر میرزا شاهرخ سازه کرده میباشد.

کاروانسرای پاد شاه عباسی کرمانشاه پک پذیرایی ترحیم مشهد به طور تقریب در منتهی الیه غربی دسته اثرها تاریخی بیستون قرار گرفته میباشد.

مدل و مشی کاروانسرای فرمانروا عباسی کرمانشاه، مبتنی بر با الگوی معماری کاروانسراهای زمان صفوی این کاروانسرا در طول ناصرالدین پادشاه قاجار نوسازی گردیده‌است. در زمان پهلوی به جهت گزینه استعمال قرار نگرفتن کاروانسرا ، از این سازه بعنوان انبار غله به کارگیری شوید.مدتی نیز این سازه گزینه به کار گیری خانواده های بی توان بیستون قرار گرفت.

در سالهای بعد از انقلاب این بنای تاریخی به برهه زمانی هفده سال در چنگ اداره کارها زندان ها قرار داشت و بعد از این دوران سازمان به جا مانده فرهنگی به مراد تجدید بنا و محافظت سازه آنرا از اداره کارها زندان ها گشوده پس گرفت.

دیوار محیطی این کاروانسرا از باطن و خارج تا کف طاق نماها با سنگ های تراشیده و از کف طاق نماها به بالا با آجر ایجاد شده است. دروازه ورودی این کاروانسرا به عرض ٣/۵٠ متر در ضلع جنوبی هست.
بعد از دروازه، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی دیده میگردد که در طرفین آن، دو تراس با طاق هلالی است.
در اولیهِ این ایوان ها، شیوه‌پله‌ای برای ورود به پشت‌بام ساخته شده است. این فضای سرپوشیده به یک فضای هشت ضلعی با طاق گنبدی منتهی می‌شود.
در طرفین فضای هشت ضلعی، دو حیاط وجود دارد و هر یک از این تراس ها دارای سه درگاه می باشد. این فضای گنبددار به ایوان کاروانسرا رویه دارااست.
در هر یک از اضلاع کاروانسر، شش اتاق چهار ضلعی قرار دارد در جلوی هرمورد از اتاق ها ایوان سنگ‌فرشی دیده می شود.
در چهار کنج ایوان نیز چهار حیاط شش ضلعی وجود داراست.

معماری گنبد ها دارنده یک تاریخچه زمان پک پذیرایی ترحیم مشهد بر میباشند که به پیش از تاریخ اسلام برمیگردد. گنبد فضای بسته وسیعی که معمولا در شالوده مربع صورت میباشد و سقف مدور داراست. در برخی مثال ها یک پوشش ثانويه هرمی که سطح مخروطی صورت دارااست طاق نیم کروی نخستین را می پوشاند. گنبدخانه معمولا مهمترین نقطه سازه را به وجود میاورد و یکی عنصرها بناست که ممکن میباشد اکران بیرونی داشته باشد و یکی ارکان شاخص در معماری اسلامی و تشکیل داد مسجد میباشد.

از نظر صورت فرنگی از سایر بخش های سازه متمایز میباشد و همین تمایز به آن تشخص بیشتر می‌بخشد. در پیاده سازی آن‌ها بر سه پایه عمود برهم تأکید میگردد . دو پایه در قاعده و اساس سوم عمود بر آن ها میباشد که حرکتی صعودی را در راس گوشه و کنار تولید می نماید.

گنبدها در میان النهرین باستان تشکیل شده اند و آن ها در معماری اهل ایران سنتی، هلنیستی، رومی و چینی در عالم باستان و همینطور فی مابین تنی چند از سنت های ساکن ساختمان در سراسر عالم یافت گردیده اند. ساختارهای آن هم در معماری بیزانس و هم در معماری ساسانی رایج بود که به ترتیب در قرن ها وسطی بر بقیه کشورهای اروپا و اسلام تأثیر گذاشت.

گنبدهای معماری رنسانس اروپا در اوایل زمان امروزی از ایتالیا بسط یافت، در حالی که‌این عنصر معماری به صورت همزمان در معماری عثمانی استعمال می شدند. گنبد در معماری باروک و نئوکلاسیک از معماری رومی الهام گرفته میباشد.

رسمی، انواع و اقسام داراست، اشکال پک پذیرایی ترحیم مشهد آن معمولا به تعداد رئوس شمسه اواسط، که در واقع مشخص و معلوم کننده تعداد قوس های تشکیل دهنده آن میباشد، شناخته می‌شوند. در عین درحال حاضر رسمی ها به دو مجموعه مهم « پوسته شاغولی»و« پوسته سرسفته » نیز تقسیم می گردند. رسمی معمولا غیر باربر میباشد و به طور پوست های ثانویه که با سقف اساسی مسافت دارااست انجام می‌شود؛ ليكن در مواقعی به طور باربر هم به چشم می‌خورد .

رسمی، شبكه هندسی منظم و نحوه رسم خاصی دارااست. و صحیح به همین انگیزه، یعنی داشتن هندسه مقید، یا این که به تعبیراستادکاران “حکمی” بودنش , انعطاف متعددی ندارد و در هر موضوع ای قابل انجام وجود ندارد، طرح شبكه هندسی رسمي بر طبق تقسیم دایره میباشد به کمانهای مقاطع و معادل در بین نقاط تقسيم.

چنانچه مثلا دایره ای را به دوازده نصیب هم اندازه تقسیم کنیم و آن گاه نقاط تقسیم یک یا این که دو یا این که سه یا این که چهار دربین به یکدیگر متصل کنیم چهار رسمي ازنوع دوازده خوا‌هیم داشت. با مقایسه این چهار کانال متوجه می شویم به میزانی که ارتفاع وترها ارتقاء میباید شمسه مرکزی خرد خیس می گردد و تعداد اجزا بیشتر و اندازه آن ها کوچکتر می‌شود.

از نکات شایان توجه در ایجاد کرد منزل پک پذیرایی ترحیم مشهد داروغه قربت دو منزل دیگر به‌این منزل دیرین میباشد که ظاهرا هر سه منزل دسته ای را تشکیل داده اند که به یکدیگر راه و روش داشته اند. برای ورود به منزل داروغه میتوان از ضلع جنوبی ساختمان وارد تیم شد ایوان مرکزی منزل داروغه که دربرگیرنده باغچه های خرد و یک آبگینه قشنگ در اواسط ان میباشد نماد از تبعیت معمار از اصول معماری اهل ایران دارااست.

متراژ ساختمان سازه حدود 1100 مترمربع میباشد و معماری آن به مدل سه طرفه دارای شهرت میباشد بدین معنی که در سه ضلع شمالی و جنوبی و شرقی تراس ساختمانی در دو طبقه پیاده سازی گردیده است که 2 ضلع پاد شاه نشین و نشیمن به واسطه ضلع غلام رو به یکدیگر متصل گردیده اند.

از سایر خصلت های معماری اهل ایران تفکیک قسمت های فصل زمستان نشین و فصل‌تابستان نشنین در منزل های اهل ایران میباشد. منزل داروغه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بسیار هنرمندانه به رعایت این اصل پرداخته میباشد به نحوی که در دو ضلع ایوان و در 2 ساختمان شمالی و جنوبی هم فصل‌تابستان نشین و هم فصل زمستان نشین پیاده سازی گردیده‌است.

آجرهای متعدد به فعالیت رفته پک پذیرایی ترحیم مشهد در معماری خوارزمشاهیان و ایلخانی شبیه آجرهای سلجوقی می‌باشند با این تفاوت که آجرکاری های پرکار و طرح های متنوع فقط وابسته به معماری سلجوقی بودند. بعضا از رگ چینی های سلجوقی مانند رگ چین دو رج و گل انداز در زمانه خوارزمشاهی و ایلخانی مشاهده می گردند.

مثال رگ چین دو رج در مسجد جامع فرومد به چشم میخورد. در زمانه معماری خوارزمشاهیان در تاسی از سلجوقیان ، تزیینات آجری منقوش نو ای با به کار گیری تکه های لعایی در میان آن‌ها ساخت و ساز شدند. بر پایه ی تحلیل‌ها ، تقریبا در اواخر قرن هشتم هجری قمری آجرکاری در نما منسوخ و کاشی کاری در تزیین نمای ساختمان متداول گشت.

در اواخر عصر سلجوقی به کارگیری از آجرهای قالبی نقش دار دارای شهرت به «سفالینه های نقش دار» مرسوم شد و در روزگار آینده به صورتی دقیق با نقوش هندسی و یا این که گیاهی اکثر زمان ها در ادغام با کاشی ( با خشت لعاب دار ) رایج شد.

مثال های زیبایی از این‌شیوه در ابنیه ای از معماری خوارزمشاهیان مثلا مسجد مکتب ملک زوزن و مسجد جامع فرومد وجود دارا هستند که با معرق خشت و کاشی در کنار یکدیگر تزیینات بسیار زیبایی را به وجود آورده اند که به صورت انقطاع می اقتدار این سیرتکامل تزیینات

( ادغام خشت با کاشی ) وابسته به زمان ایلخانی را نقطه نقط ی اوج آن دانست.

با حضور اسلام درین عصر، که منجر پک پذیرایی ترحیم مشهد تغییر تحول و تحولات وسیعی در تمدن و معاش ایرانیان گردیده بود، نگاه واقع گرای اسلام به بشر مضمون‌ جدیدی از یادگرفتن و آموختن را به وجود آورد که با یادگرفتن در زمان قبل از اسلام تفاوتهای عمده ای داشت. در‌این زمان مقصود از فراگیری استحصال معارف شرعی و معنوی بود. برخلاف عصر های پیشین که یاددادن در پرتو تجربیات و تمرین عملی شکل می گرفت، درین بعد از ظهر فراگیری به طور یاددادن و دیدگاه ها اجرا می شد.

به‌تدریج و با پیدایش زمینه های دیگر اعم از مباحث علمی و فنی، نیاز به تولید مرکز ها آموزشی جدا از مسجد شم شد. اولی مرکز ها جدا ، مدرسه ها بودند که به خواسته پیشرفت معارف فقهی در به قرن ها دوم و سوم هجری تأسیس شدند. معماری مدرسه ها تاریخی سلجوقی همچون الگوی مساجد و کاروان سراهای آن، عبارت بود از یک تراس داخلی که بر وجهه باطن گرای سازه تاکید کرده و توسط حجره هایی با پوشش قوس دار اشراف می شدند.

الگوی چهار ایوانی این مدرسه های شخصیت عملکردی سازه را با نام‌و‌نشان وحدت گرا و هماهنگ آن لینک زده و از این نحوه سازش روح اسلامی در کالبد معماری سنتی کشور ایران را به اکران می گذاشتند. نقطع ی عطف مکتب سازی در کشور‌ایران در‌این فرصت به کوشش خواجه نظام الملک بوده میباشد.