مجله خبری تشریفات

در حال حاضر تأکید بر آن گاه فرهنگ سازی دینی مساجد در پروسه نرم افزار‌های توسعه‌ای از عنایت خاصی برخوردار شد‌ه‌است؛ چرا‌که کارکرد فرهنگی مساجد بر آشنایی عالم بینی قشرها متعدد جامعه ها روستایی و شهری به ویژه جوان ها تأکید داراست. از اینرو، در تلاش مساجد پک پذیرایی ترحیم مشهد در راستای اعمال فعالیت‌های فرهنگی، آشنایی مؤلفه‌های فرهنگی – اجتماعیِ تعیین کننده ساختارهای جامعه از ضرورتی خاص برخوردار‌است.

در دنیای غامض مدرن، احیا، حفظ و توسعه رده مسجد که می‌بایست در قضیه‌های متعدد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … دارنده نقش باشد، مستلزم تلاشی علمی و تخصصی میباشد. درین راستا مساجد می بایست تمام کوشش خویش را به تجهیز دنیوی و معنویت معطوف کنند و با بکارگیری کلیه تجهیزات و فناوری روز جهان در مقابل تهدیدها معاند همانند سنگری پایدار و سفت باقی بمانند. مسجد مهمانخانة آفریدگار در زمین، رده نزول برکات و خیرات آسمانی، منزل سر و نیاز، عشق و علاقه و محبت، صفا و صمیمیت، ایثار و رحمت، تجلی بهشت پروردگار در زمین، و محل ادب موحدان می باشد. جای آن، شایسته ترین قطعات زمین میباشد و ملائکه، با اهل آن همنشین می‌باشند.

آنچه از مطالعه نقش مسجد در بالا اسلام به دست می آید، جامعیت مسجد در تمامی گزینه‌های عبادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و … میباشد. با موفقیت انقلاب اسلامی، مساجد نیز همچون زمان صدر اسلام رده حقیقی و واقعی خویش را گشوده یافتند؛ به نحوی که نیروهای فعال در مساجد، به صورت بدون واسطه در متن انقلاب کمپانی جستند. از آن پس مساجد نقش مقر ارتباطی عموم را بر عهده داشتند. بنابراین، مساجد توانستند در اکثری از گزینه‌های فرهنگی – اجتماعی برای مثال موقعیت خانواده و تندرست اجتماعی نقش گزینش کننده‌ای انجام کنند.

در قسمت شرقی و غربی دیوار شمالی مسجد ، دو مناره به مدل معماری عثمانی ، در غایت استحکام و نازکی که هرمورد با 17متر عمق محور و 70 متر طول دارااست ، عظمت بنای مسجد را دو چندان کرد .

بعداز اتمام مرحله استارت پیشرفت ، لزوم کامل شدن آن و تعمیر نمای فرنگی دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی مدنظر دولت قرار گرفت . همینطور نمای فرنگی درب های باب السلام ، باب الرحمه ، باب جبرئیل و باب النساء تجدید بنا شوید و باب الصدیق که در زمان پیشین مسدود گردیده بود ، با تعمیر و نوسازی دور از شوخی باز شد و سعودی ها درین بسط و بازسازی ، دربی به اسم باب عبدالعزیز در دیوار شرقی و با عثمان بن عفان ، باب المجیدی و باب عمربن الخطاب در دیوار شمالی مسجد و دربی به اسم باب السعود در دیوار غربی ، حد میان باب الرحمه و باب السلام ، به نحو باعظمتی تأسیس کردند و آنچه که تعمیر و نوسازی و تجدید رنگ و سفیدکاری و ... در بنای سابق و مناره ها و حجره و گنبد ضروری بود ، ایفا گرفت . که تا کنون تداوم داراست .

در حین ملک سعود و ملک فیصل نسبت به خریداری ساختمان و بناهای اطراف مسجد خاصه در قسمت غربی مسجد و تسطیح آن جهت نمازگزارانی که در تاثیر کثرت جمعیت موفقیت یافتن جای در مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) را ندارند اقدامات اساسی شوید که تا کنون در مشت مبادرت هست و با اجرای این طرح مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) ، توسعه زمین های مسطح به شعاع متعددی از شمال و جنوب و شرق و غرب احاطه گردد .

كنار دیوار ایستادم تا ببینم آیا فی مابین صف‏ ها جایى خالى است كه اینجانب آنجا بروم و نماز بخوانم. متوجّه شدم، بین یكى از صف ها، جاى یك نفر خالى است. به آنجا رفتم و ایستادم و نماز خواندم. آن گاه یكى از حاضران اعلام‌کرد: آیا مهدى ( علیه السلام ) را دیدى؟ آن‌گاه سید ساكت شد، گویى منصرف بود، بعد پک پذیرایی ترحیم مشهد از آن به خویش آمد و هر چه از وی درخواست شد نوشته‌ی علمی را نقطه پايان موفقیت، نپذیرفت.

مسجد سهله

سید بن طاووس می نویسد: وقتى میخواهى به مسجد سهله بروى، روز چهارشنبه، میان نماز مغرب و عشا دو ركعت نماز به جاى آور.

همینطور گفته شده، وقتى به مسجد سهله رفتى، در كنار آن بایست و دعاى «بسم الله و بالله و اینجانب الله إلى الله و ماشاءالله ...» را بخوان.

این حكایت را زین العابدین سلماسى‏، دانش آموز سید بحرالعلوم به گزارش وی قصه كرده است.

شبى سید بحرالعلوم در مسجد كوفه بود تا نافله شب را به جاى آورد و تصمیم داشت ویّل صبح به نجف بازگردد تا كار مطالعه و مذاكره به تأخیر نیفتد. وی در دل شوق واشتیاق زیارت مسجد سهله را داشت؛ در حالى كه شک داشت برود یا این که نرود، ناگهان بادى همراه با گرد و غبار وزیدن گرفت و اورا به سوى مسجد سهله كشاند. وی وارد مسجد سهله شد. در آن مجال كسى در مسجد عدم وجود و بدن‏ها یك فرد بزرگوار در مسجد سرگرم مناجات با خدا بود. وی به سیرتکامل‏ اى مناجات مى‏ كرد كه دل‏ هاى سنگ و طاقت فرسا آب مى‏ شد و آب از چشمان هر كس جاری مى‏ شد. وی اخذ كه این مناجات، فى البداهه خوانده مى‏ گردد. وی رمز جایش ایستاد و از شنیدن آن لذّت مى‏ پیروزی تا اینكه آن فرد از مناجات خویش فارغ شد.

به سید نگاه كرد و به زبان فارسى فریاد زد. «مهدى بیا». سید به سمت وی رفت و ایستاد. به وی امرکرد نزدیك‏خیس بیاید و سه توشه این فرمان تكرار شد تا آنجا كه دست وی به سید مى‏ رسید. بعد دست شریف شان را به سوى سید دراز كردند. زمانى كه سید به اینجا رسید، صحبت خویش را عوض و بعد از آن تیتر كرد كه این سخن، رمزّ میباشد و نباید بازگو خواهد شد.

مورخان در تاریخ مدینه اتفاق نظردارند که عموم مدینه بعداز مشاهده آثار و بقایای بجای باقی‌مانده از مسجد و عدم تواناییشان در نوسازی و ترمیم آن طومار ای به خلیفه وقت مستعصم بالله بن مستنصربالله نوشته ، تفصیل اسف انگیز بنای مسجد را به استحضار وی رساندند .

مستعصم بالله معماران را با اسباب و اثاثیه ساختمانی به سوی مدینه بسیج نمود. آنان شروع سال 655 قمری استارت به تجدید بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه و آله و سلم) نمودند. اما با دقت به ریزش سقف بر روی بنای حرم محمد نبی الله (صلی الله علیه و آله و سلم) معماران و بزرگان مدینه جرأت و طریق پاک سازی حجره پک پذیرایی ترحیم مشهد و مرقد را درخود نیافتند و طومار ای جهت تعیین‌تکلیف به خلیفه نگاشتند ولی زد خورد خلیفه و ستیز شهروندان بغداد با تاتارهای مهاجم به جواب مقتضی نتیجه ها نشد و حجره به به عبارتی سان باقی ماند .

زیرا عموم در سال 655 قمری قابلیت و اقتضای ترمیم را به دست آوردند و حدود حجره و مرقد و نوحه را شناختند ، با رعایت ظریف موازین شرعی و تاریخی، سقف حجره و گوشه و کنار آن را تا دیوارهای قبله و سمت شرقی آن و باب جبرئیل ، مدیحه و منبر را ترمیم و تجدید بنا کردند .

در سال 656 قمری که بر تاثیر پیکار بغداد با تاتارها ، رابطه مدینه با مرکز خلافت انقطاع گردیده بود وسایل ما یحتاج جهت ادامه تعمیرات بنای مسجد از جانب منصور نورالدین ابن معزایبک صالحی امیر مصر تأمین شوید . و در جهت تسریع و اهتمام بیشتر به فرمان بازسازی از طرف امیر یمن مظفر شمس الدین یوسف بن منصور عمربن علی ازبنو فرستاده یمن که از سال 647 قمری بر زیبد و عدن حکومت می راند ، وسایل و بودجه و معماران یمنی به سوی مدینه رهسپار شدند.

نام «بِرِّی» نیز از مادّة بِرّ به معنای نیکو‌کار است. از امام راست گو(ع) ماجرا شده است که فرمود:

«در مسجدی نماز میخوانید که شما آن را سهله می نامید؛ اما ما اهل بیت پک پذیرایی ترحیم مشهد به آن مسجد «بِرّی» می گوییم.»

نام «سُهَیل» برای مسجد سهله نیز به باعث روایتی هست که از

امام باقر(ع) نقل شده است و شاید «سُهَیل» نام یک کدام از کسانی است که در نوسازی این مسجد مشارکت داشته و شاید نام یک کدام از عابدانِ این مسجد است.

نام «عَبدقُبَیس» نیز به منجر ساخته شدن این مسجد در محلّة بنی بنده قبیس میباشد؛ همان گونه که نام بنی ظفر نیز به دلیل واقع شدن مسجد در محدودة بنی ظَفَر می باشد که در بعد از ظهر های گوناگون تجدید بنا مسجد سهله مشارکت داشته اند.

«سَهله» در لغت، تپّه ای می باشد پوشیده از شن سرخ رنگ و «سِهله» شن دانه درشتی میباشد که دانه هایش قابل مشاهده میباشد.

در روایتی از اُمّ سلمه، همسر گرامی رسول(ص) نقل شده است:

جبرئیل (مدّت ها پیش از واقعة کربلا) کمی از خاک سرخ رنگ زمین کربلا را برای رسول(ص) آورد.

که در‌این روایت از چنین خاکی تعبیر و تفسیر به «سَهله» شده و به همین علّت نام «سَهله» شهرت بیشتری برای این مسجد گرانبها پیدا کرده؛ چون در سرزمینی است که پوشیده از شن سرخ رنگ می‌باشد.

امامان و مسجد سهله

مسجد سهله یک کدام از مقدّس ترین مکان ها بعد از مسجد کوفه شمرده می‌شود؛ زیرا خانة ادریس پیامبر و حضرت ابراهیم و عبدصالح خداوند، خضر پیامبر(ع) در‌این مسجد قرار دارد.

به صحت که برترین مساجد به ترتیب «مسجدالحرام»، «مسجد النّبی»، مسجد کوفه و مسجد سهله میباشد.

روایات فراوانی دربارة مسجد سهله از ائمة معصومان(ع) بیان شده که به منزلت و تقدّس این مسجد و لزوم زیارت آن اشاره دارد.

پروژه گسترش مسجد النبی (صلی الله علیه و آله)

پیشرفت انجام شده بوسیله دولت سعودی

تا سال1370 ه. ق. که از سوی ملک عبدالعزیز تلاش جدیدی برای تجدید بنا مسجد استارت شد، اقدامی برای تعمیرات اساسی در مسجد به فعالیت نیامده بود. پک پذیرایی ترحیم مشهد در این سال ملک عبدالعزیز بنا به پیشنهاد و تشویق علی حافظ و عثمان حافظ دو برادری که مسولیت مجله (المدینه المنوره) را داشتند فعالیت را استارت و زیرنظر عده ای از مهندسان طرح هائی را برای پیشرفت مسجد فراهم ایجاد کرد.

فایده مذاکرات و مطالعات تا 5 شوّال 1370 هـ . ق. به طول انجامید و درین تاریخ هیئتی که برای همین مراد از طرف ملک عبدالعزیز تعیین شده بودند، به خریداری خانه ها و دکان های جان دار در جهات شرقی و غربی، خاصه سمت شمالی یا شامی (حدّ پایانی گسترش مسجد در حین عبدالمجید عثمانی) مبادرت ورزیدند. شیخ محمد پارسا -قزّاز به عنوان رئیس عامل و روضه خوان محمد بن لادن در سِمت نماینده منحصربه‌فرد ملک، تحقیق عالیه را بر اداره پیشرفت بقاع شروع نمودند.

در ربیع الأوّل سال1372 هـ . ق. پس از تخریب خانه ها و مسطّح کردن زمین ما یحتاج جهت گسترش مسجد و احداث خیابان ها و میدان های دور و بر مسجد ـ که حدود 22955 مترمربّع بود ـ اوّلین سنگ بنای ساختمان توسعه و گسترش مسجد، توسّط «ملک سعود» ولیعهد سعودی گذاشته شد.

شرکت ساختمانی طرف قرارداد، همگی امکانات ساختمانی خود را در ذوالحُلیفه متمرکز کرده بودند و مهندسان مشاور با همکاری ایتالیایی ها، مصری ها، سوری ها و پاکستانی ها با استخدام کارگران سعودی، سودانی، یمنی و حضرمی، مصری، سوری و پاکستانی، طرح مصوّب را با حدّاکثر عملکرد و در کوتاه ترین مجال ممکن عملی کردند; به گونه ای که در اوایل سال 1375هـ . ق. فعالیت ساختمانی بسط مسجد را به اتمام رساندند.

مرحوم آیة الله حائری، کتاب قیمت‏مندی دارند که این تالیف کننده، آن کتاب را از محضر معظم له امانت گرفتم و با اجازه‏ی او زیراکس کردم .

زمانی که دست خط‏های او را به محضر مقدس او بردم، از خدمت‏شان پرسیدم: «آیا برای نقل مطالب این کتاب، مجاز هستم؟» . او، خلال این که اجازه دادند، فرمودند: «من، در‌این کتاب ، تنها مطالبی را آوردم که بر صحت آن‏ها یقین دارم و می‏توانم بر درستی آن‏ها عهد و پیمان حضرت عباس بخورم » .

مرحوم آیة‏الله حائری، در‌این کتاب می‏فرمایند :

مسجد جمکران، یکی‌از آیات باهرات آن حضرت می باشد . توضیح این مقاله، ضمنا چندین جهت – که شاید خیلی‏ها از آن غافل باشند – نام برده می‏شود :

1ـ ماجرا مسجد جمکران که در بیداری واقع شده، در کتاب تاریخ قم که کتاب معتبری هست، از صدوق، علیه الرحمه، نقل شده است .

مرحوم آقای بروجردی که مرد دقیق و ملایی بود، می‏فرمود: «این ماجرا، در طول صدوق، علیه الرحمه، واقع شده و این که او نقل کرده است، دلالت‏بر کمال صدق آن داراست .

2ـ ماجرا، مشتمل بر جریانی است که مربوط به یک نفر نیست، برای این که صبح که پک پذیرایی ترحیم مشهد مردم بیدار می‏شوند، می‏بینند با زنجیر، نشانه نهاده شد‌ه‌است که مردم اطمینان کنند . و این زنجیر، مدتی در منزل سید محترمی، ظاهرا به نام سید ابوالحسن الرضا، بوده هست و مردم به آن استشفاء می‏کرده‏اند و بعدا، بدون هیچ جهت طبیعی، مفقود می‏شود .

3ـ جای به دور از شهر و در اواسط بیابان، جایی نیست که گزینه جعل یک فرد جمکرانی بشود، آن هم دست فقط، در یک شب ماه رمضان .

4ـ نوعا، مردم بی آلایش، به واسطه‏ی خواب، یک امامزاده را مشخص و معلوم می‏کنند و مسجد، از تصور مردم معمولی، دور هست .

کلیسای سوم

ساختمان کلیسای سوم به عبارتی ساختمان کنونی مسجد ایا صوفیه میباشد. تشکیل داد این کلیسا را در سال 532 میلادی بعداز تخریب کلیسای دوم، شروع کردند. ژوستینین یکم امر کرد که برای ایجاد کرد این کلیسا از هر چیزی بهترینش را از سرتاسر امپراطوری آماده نمایند. شاید برایتان دیدنی باشد که بدانید برای تشکیل داد این کلیسا بیشتراز هزار نفر پک پذیرایی ترحیم مشهد به شغل گمارده گردیده بودند.

این سازه بسیار خوب ساخته شده بود و محققان معتقدند بودند نرم افزار ساخت شایسته ترین بنا فرصت‌شان ریخته گردیده‌است اما در زمین‌لرزه‌هایی که در سال‌های 553 و 557 رخداد سقف کلیسا رخنه‌ خورد و در غایت در یک زلزله در سال 558 منجر فروریزی آن شد که اما امپراطوری دستور بازسازی آن را تخت گاز صادر کرد. در سال 726 میلادی لئون سوم امر کرد که نیایش تصاویر غیر رسمی است و براین اساس باید تک تک شمایل‌های مذهبی توسط ارتش نابود گردد. مجموع شمایل و مجسمه‌ها نابود و یا این که به مکان دیگری منتقل شدند و این روایت تا مجال ملکه ایرن ادامه داشت.

در نقطه پايان نزاع صلیبی چهارم هنگامی که قسطنطنیه اشغال شد؛ مسیحیان لاتین ایا صوفیه را گزینه توهین قرار دادند. اکثری از یادگارهایی ار که از مجال باستان در آن مانده بود، دزدیدند و به غرب فرستادند. در حین هنگامی که قسطنطنیه بوسیله لاتین‌ها تصرف گردیده بود، یعنی در سال‌های ۱۲۰۴ تا ۱۲۶۱، ایا صوفیه را به کلیسای کاتولیگ‌های حافظه موقت تبدیل کرده بودند.

مسجد

اما ایا صوفیه تا هنگامی کلیسا بود که ترکان عثمانی (1453 میلادی) استانبول را فتح نکرده بودند. بعد از فتح این شهر، ایا صوفیه هم به مسجد تغییر‌و تحول کاربری بخشید. سه روز بعداز فتح استانبول توسط محمد فاتح، نماز آدینه در ایا صوفیه برگزار شد. محمد فاتح یک مناره نیز برای این کلیسای کهن ایجاد کرد که بعدها بایزید دوم مکان آن مناره را با مناره جدیدی لبریز کرد.

پس وارد شدم و درود گفتم . پاسخ پسندیده داد و بسیار احترام کرد و من‌را در مکان پسندیده نشانید . قبل از آن که اینجانب حرف بیان کنم، وی کلام استارت کرد و بیان کرد: «ای حسن بن مثله! اینجانب خوابیده بودم . فردی در فقیه رؤیا به اینجانب اذعان کرد:

« فردی به اسم حسن بن مثله، هکر نستان، از جمکران پیش تو خواهد آمد . آن چه بگوید، پک پذیرایی ترحیم مشهد اعتماد کن و گفتارش را تصدیق کن که سخن وی، سخن ما می‌باشد . هیچ گاه، سخن او‌را رد مکن . » از خواب بیدار شدم و تا این ساعت منتظر تو بودم .

حسن بن مثله، ماجرا را مشروحا برای وی نقل کرد . سید ابوالحسن، امرکرد بر اسب‏ها زین نهادند . سوار شدند . به سوی ده (جمکران) رهسپار گردیدند .

زیرا به مجاورت ده رسیدند، جعفر شبان را دیدند که گله‏اش را در کنار نحوه به چرا آورده بود . حسن بن مثله، به بین گله رفت . آن بز که از پشت‏راز گله می‏آمد، به سویش دوید . حسن بن مثله، آن بز را گرفت و خواست پولش را پرداخت نماید که جعفر اعلام‌کرد : « به معبود پیمان! تاکنون، اینجانب این بز را ندیده بودم و هیچوقت در گله‏ی اینجانب عدم وجود، جز امروز که میان گله، آن را دیدم و هر چند خواستم که آن را بگیرم، میسر نشد » .

پس آن بز را به منزلت آوردند و در آن جا سر بریدند .

سید ابوالحسن الرضا به آن محل معهود آمد و حسن بن مسلم را احضار کرد و منافع زمین را از وی گرفت .

آنگاه وجوه رهق را نیز از همسایه آن جا گرفتند و به ساختمان مسجد پرداختند و سقف مسجد را با چوب پوشانیدند .

سه روش برای واردشدن به مسجد سلیمانیه استانبول وجود دارااست. یک منش این میباشد که از طریق حیاط درونی مسجد وارد آن شوید. دو راه دیگر در تراس بیرونی مسجد جای دارد. باتوجه‌به موقعیتی که دارید، نزدیک‌ترین روش را برای واردشدن به مسجد انتخاب نمائید.

مسجد سلیمانیه با وجود ۱۳۸ پنجره، در زمان روز نسبتاً روشن و عرفانی می باشد. پک پذیرایی ترحیم مشهد اما که این پنجره‌ها بیشتر برای تزیین درنظرگرفته‌شده‌ میباشد تا روشنایی فضای درونی مسجد.

موقع شب ترازو نوروروشنایی مسجد به‌معیار زیادی کاهش پیدا می‌کند. علت کم‌شدن روشنایی می تواند به‌عامل روشن‌بودن لوسترهای کم‌نوروروشنایی مسجد باشد. برای روشن‌ترشدن فضای مسجد می توانید از ترفندهای قدیمی استعمال نمایید. باید ۲۷۵ شمع را مانند پیشین در مکان ‌های درنظرگرفته‌شده قرار داده و روشن فرمائید. این کار مسجد را مانند روز روشن می‌کند.

شاید به این فکر کنید که دود شمع‌ها ممکن هست طراحی‌های زیبای مسجد را تیره‌وتار کند. نگران نباشید، معمار سینان برای این مسئله دور اندیشی خاصی در حیث گرفته می باشد. بالای درب ورودی مکانی درنظرگرفته‌شده که تک تک دودهای حاصل از سوختن شمع‌ها را به‌سمت بیرون می‌فرستد.

معماری داخلی مسجد معمولی‌تر از آن چیزی میباشد که تصورش را بکنید. روی ستون‌ها هیچ نقش‌ونگار خاصی دیده نمیشود. زمین مسجد و ستون‌ها از سنگ مرمر سفید ساخته‌شده‌ می‌باشد. این سادگی عظمت مسجد را چندین برابر می‌کند و در نگاه اولیه، حتی ممکن میباشد آن را از مسجد ایاصوفیه هم تبارک‌تر تصور کنید.

واقعیت این جاهای جذاب استانبول را از دست ندهید.

جلوتر که می‌روید، کاشی‌های ایزنیک را می توانید در حوالی محراب مسجد بینید. این کاشی‌ها فقط این بخش را زینت داده‌ میباشد تا محراب را با سایر قسمت‌ها متمایز کنند. کاشی‌های ایزنیک زمینه‌ای سفید دارد و الگویی مانند گل استنسیل مدام در آنها تکرار گردیده است. رنگ‌های به‌کاررفته در این کاشی‌ها، اکثر وقت ها آبی فیروزه‌ای، قرمز و مشکی می باشد. آیا قرار می باشد هجرت زمینی به استانبول داشته باشید؟ پس قبل از رفتن قطعا تحقیق نمایید.