مجله خبری تشریفات

بقعه امامزاده سید محمود خوانسار مشهور به بابا رخنه‌ پک پذیرایی ترحیم مشهد در شهرستان خوانسار قرار گرفته که نسب این امامزاده با چهار واسطه به امام علی النقی علیه السلام می رسد. این مکان دارای آب انبار و سردابه ای سابق نیز میباشد که به قدمت مکان و مداقه آن می افزاید.آستان امامزاده سيد محمود (علیه السلام) در شهرستان خوانسار از مکانهای زیارتی استان اصفهان می‌باشد. قدمت این بنا به نقل از معتمدین محل به زمانه صفویه رسیده و دارای گنبدی دوازده ضلعی و مخروطی شکل است. همچنین گفته میگردد باباترک و یا طغیان رخنه‌ از طرف امراء وقت خود مأمور آوردن طلای بالای گنبد این امامزاده می گردد و هنگامی به عفو وبخشش ایزدی می پیوندد در این جا دفن میگردد که به همین سبب این مکان را به باباترک نیز می‌شناسند. این مکان دارای آب انبار و سردابه ای کهن می‌باشد که به قدمت مکان و مداقه آن میافزاید و مردم و همسایه شهر خوانسار نسبت بدین مکان و امامزاده یقین و احترام ویژه قائل میباشند.

معماری بنا
این بقعه قدیمی در عهد صفویه تشکیل شده و با گنبد دوازده ترکه بهسازی و توسعه یافته می‌باشد. گنبد آن نیز دوپوش و نمای خارجی بنا هم منشوری هست که قاعده آن دوازده ضلع دارااست.

سرداب
در سال های اخیر یک آب انبار یا سرداب کهن نیز در این محل کشف و تجدید بنا گردیده است. این سرداب در جانب شرقی و جنوب شرقی مقبره هم‌زمان با ساخت بنای امامزاده تاسیس شده است، سرداب امامزاده سید محمود خوانسار یکی سرداب های شناخته شده جمهوری اسلامی ایران به ساختار لاشه سنگ و سقف گنبدی هست.

بین مساجد اهل ایران، ساختمانی که ذیل تأثیر تامل های پک پذیرایی ترحیم مشهد معنوی اسلام سازه گردیده، مسجد روحانی لطف الله در اصفهان میباشد. بازی با فروغ در کالبد معماری این مسجد، خیر فقط برای ساخت و ساز فروغ، بلکه برای رفتار و تجلی واقعیت هستی و برانگیختن احساسات و ساخت و ساز شم معنویت در دل انسانها و نمازگزاران میباشد.

تشعشات زیبای نوروروشنایی از روش نورگیرها، به ویژه دریچه درنظرگرفته شده در ساقه گنبد، دور و اطراف را روشن و بی وزن جلوه می‌دهد و تذکری از حافظه معبود در محیط به طور معنوی و روضه خوان تجلی مییابد. سایه های لطیف و ملایم نتیجه ها از نورگیرها، در مخلوط با خطوط و نقوش و زوایا، خطوط آهسته و دل پذیری را پدید آورده تا یک زیبایی فرازمینی را نمایان سازد که متناسب با درحال حاضر و هوای معنوی این دور و اطراف باشد.

استعمال از روشنایی در معماری مساجد، به نوعی، کیمیاگری کردن میباشد و معمار در آن، سنگ را همانند فروغ و روشنایی جلوگر می سازد و از دل سنگ که بدون نور و سرد میباشد، تلألؤ و درخشش پدید میاورد

عبور نوروفروغ از شکاف های مشبک پنجره های مسجد روحانی لطف الله که به طور تقریب کانال آنان مقابل همدیگر قرار ندارند باعث آن می گردد که فروغ و روشنایی پیش از ورود به مسجد ۲ توشه شکسته گردد. در سود دیگر فروغ و روشنایی آن نیـزی و برندگی نوروروشنایی ساده را ندارد و به اصطلاح ملایم گردیده‌است براین اساس با نگاه و تعمق بیش خیس می شود به راحتی پی موفقیت که وجود فروغ درین مسجد تنها تابیدن نوروروشنایی به طور فن های زرین به دیوار مقابل پنجره ها وجود ندارد تا آنجا که به انگیزه عکس العمل فروغ و روشنایی به پنجره های مشبک و ایجـاد انفجار در نوروروشنایی، هـزاران ستاره طلایی براق را در برگه داخلی گنبد میبینیم.

تعداد پنجره های مسجد روحانی لطف الله بیست عدد میباشد که گنبد مسجد روضه خوان لطف الله از روش این منابع نوری پر‌نور و نورانی می‌شود. شانزده عدد پنجره ها در ساقه گنبد و در فواصل منظم قرار گرفته میباشد. چهار پنجره دیگر نیز در چهار طرفین دیوارها جای‌دارد. همان گونه که می‌دانیم نقوش گنبد (نقوش مشابه لبریز طاووس و شمسه میانه آن) اشاره به فروغ در مسجد روحانی لطف الله داراست. بازی نور و روشنایی در گنبد مسجد روضه خوان لطف الله بسیار جذاب میباشد.

تراس تعالی امامزاده جذاب‌های مختلفی را در پک پذیرایی ترحیم مشهد خویش مکان داده میباشد. حرم ۵ شهید گمنام در تراس امامزاده اولی نصیب از تراس میباشد که اعتنا بازدیدکنندگان را به خویش جلب می‌نماید. بعداز بازدید از آرامگاه شهدا، به کبوترهای بقعه خواهید رسید. این کبوترها آزادانه در صحن پرواز می‌نمایند و زائران نیز میتوانند به آنها گندم بدهند. نذر گندم برای کبوترهای بقعه از سایر نذرهای متداول در امامزاده با تقوا میباشد.

آبگینه در بین تراس
آبگینه بلندمرتبه در میان ایوان امامزاده با تقوا از سایر بنا‌های کهن این بناست. قبل از مرمت امامزاده، این جای دو ایوان داشت که در ایوان گرانقدر‌خیس آبگینه قرار گرفته بود. آب این آبگینه از قنات رمز پل تجریش تأمین می شد و پس از آبگینه به سمت گلشن‌های تجریش می رفت. این قنات نیز مانند بخش اعظمی از قنات‌های طهران در سال‌های اخیر کم آب شد‌ه‌است. در کنار آبگینه نیز پاشویه و وضوخانه قرار داشت و زائران می‌توانستند در‌این نصیب وضو بگیرند، آبی رنگ به دست و روی خویش بزنند و خستگی شیوه را از بدن به در نمایند. فعلا آبگینه نوسازی گردیده است و در نزدیکی آن وضوخانه برای آقایان و شیرهای آب‌آشامیدنی جای‌دارد.

حرم شهدای گمنام در ایوان
بقاع شهدای گمنام، شهدای هسته‌ای، یک سری نفر از قربانیان اتفاق هواپیمای اکوراینی و شهید فخری زاده در اواسط ایوان جلویی امامزاده باتقوا قرار گرفته میباشد. زائران هنگام زیارت امام زاده با تقوا از حرم شهدا بازدید می‌نمایند و برای آنان فاتحه می خوانند.

مسجد سيد اصفهان ۸۰۷۵ متر مربع مساحت داراست.
مسجد سيد بنایی نصفه کاره بوده و دارنده چهار در پک پذیرایی ترحیم مشهد اساسی، دو چهل ردیف، دو شبستان گران قدر، یک گنبد، سه حیاط و بیشتراز ۴۵ حجره میباشد، البته مناره ندارد.
داخل شبستانهای مسجد سيد نیز کاشی کاری نشده میباشد.
مسجد سيد اصفهان او‌لین مسجدی میباشد که دارنده دو نصیب مسجد و مکتب به صورت به طور همزمان میباشد.
طرح ساختمان مستطیل صورت بوده (۸۵ × ۹۸ متر)، دارنده چهار حیاط میباشد و از چهار جهت به خارج رویه پیدا می نماید.
مسجد سید ساختمانی چهار ایوانی میباشد که با گونه های کاشی های مالامال نقش و رنگین پوشیده گردیده و کمال نازکی و هماهنگی فضاهای معماری را می اقتدار در آن مشاهده کرد.
صحن مسجد سيد اصفهان از گوشه و کنار با غرفه ها و حجره های دو طبقه و ایوانها محصور گردیده و در میانه آن حوضی شکیل قراردارد.
بر بالای حیاط جنوبی، ساختمان بلند ساعتی با تزیین کاشی ایجاد شده است.
حیاط شمالی با کاشیهای خشتی هفت رنگ با طرح گل و بته و اسلیمی و همینطور با کتیبه هایی در درون و بیرون سازه تزیین گردیده است.
حیاط جنوبی در جلوی شبستان ذیل گنبد واقع میباشد.
ایوانهای شرقی و غربی در جلوی شبستان زمستانی قرار دارا‌هستند. عمق این دو حیاط نزدیک به دو متر بوده و هر دو از تزیینات گره کاری خاصی برخوردارند.
دو شبستان تبارک شرقی و غربی گودتر از کف مسجد سيد اصفهان درست شده اند
بنای مسجد سید همانند دیگر مساجد دارای اعتبار دربرگیرنده قسمت های زیادی به عنوان مثال سردر، حیاط، صحن، گنبدخانه ، شبستان ردیف دار، رواق وغرفه های دو طبقه در نزدیکی صحن و همینطور استاد و حجره های آیتم استفادهی علم ها فقهی میباشد.
در مسجد سید اصفهان دو شبستان وجود داراست که یک کدام از در جهت شرق صحن مسجد و دیگری در جهت غرب قرار گرفته اند.
دیوارهای داخلی این شبستانها به جز دیوار قبله و محراب فاقد تزیینات کاشی کاری میباشد و درهای ورودی آنان در صحن مسجد سید قراردارد.
نمای ورودی این شبستان ها با تزیینات گیاهی، هندسی و کتیبه هایی از کاشی هفت رنگ و معرق پوشیده گردیده اند.

آرامگاه در کشور ایران و رابطه آنان با هنرهای سنتی
یکی‌از شایسته ترین فضاها برای اکران هنرهای سنتی پک پذیرایی ترحیم مشهد بوسیله عده عموم بناهای آرامگاهی وابسته به شخصیت های مذهبی می‌باشند، خلاف مساجد على الخصوص مساجد جامع که پیوسته آیتم اعتنا حکومتها و سیاست گذاران اجتماعی بوده و آرایش و پیرایش، نوسازی و اجرای مراسم آیینی در آن‌ها بوسیله حکومت و یا این که با بررسی حکومت شکل می پذیرفته، آرامگاه در کشور ایران مکانی مقدسی برای همگی عموم بوده میباشد و همین دستور موجب شده تا شایسته ترین خلاقیتهای خویش را در چنین اماکن به اکران بگذارند.

شاید بتوان بازتابی از فرهنگ وتمدن عامه و سنن کهن را در آیینه کاریها، گچبری و مقرنس کاری ها، نقاشیهای و دیواری و بقیه تزیینات داخلی و فرنگی چنین بناها عموم حوزه‌ مشاهده نمود.

نگارگری دیواری در معماری اسلامی اهل ایران نگارگری فقاهتی در روزگار نخستین اسلام به اندازه ای که در دین بودایی، مسیحی و مانوی رایج بوده، وجود نداشته از آنجایی که بناهای آرامگاه های کشور ایران با عقاید فقاهتی و مذهبی در ارتباطند و دیدگاههای مذهبی نیز با نگارگری آن هم از نوع صورتگری چندان موافق وجود ندارد لذا در منابع تاریخی از نگارگری های پیکردار بر روی دیوار آرامگاه ها مطلبی آورده نشده میباشد.

همچون مساجد که هیچگاه به تصویر جانداری تر و تمیز نگردیده بود و همواره از تزیینات تجریدی مانند خوشنویسی و نقوش هندسی در آن‌ها به کار گیری آرامگاه ها نیز در سده های اولیه اسلام از تصاویر جان داران عاری بودند.

از دیرین ترین بناهای آرامگاه در کشور‌ایران که نمای داخلی اش، بر روی اندود گچ، نقش و نگار دارااست، آرامگاه دارای اسم و رسم ارسلان جاذب در ناحیه سنگ بست خراسان میباشد که مرتبط با زمان غزنوی می باشد. در بخشهای اندکی از نمای داخلی که هنوز تندرست مانده نقوش گیاهی و تزئینی با رنگ پر‌نور بر روی گچ ایفا گردیده‌است.

نگاره های دیواری کاخ لشکری بازار در غزنه بنا شده در مرز و بوم افغانستان کنونی نیز از سایر اثر ها عصر غزنوی است. نقاشیهای نمای داخلی ساختمان بلند های خرقان بنا شده در مسیر میان قزوین و همدان نیز از مثال های زمان سلجوقی هست.نقوش تجریدی، تمثیلی، گیاهی و بعضی حیوان ها نمادین در زمان پس از سلجوقی ادامه یافت که از مثال های آن میتوان، گنبد رکنیه در یزد گنبد سلطانیه در زنجان و گنبد خواجه ربیع در مشهد را اسم موفقیت.

پایین تأثیر دست اندرکاران گوناگونی این نقوش با سپری شد مجال و در مقداری از آرامگاه های کشور‌ایران متحول گردیده و تصویر بشر که هم پا با موضوعات روایی بود بدانها منش یافت.

در‌پی براندازی حکومت عباسیان به وسیله هولاکوخان مغول، جامعه کشور ایران از طاقت فرسا گیری های مذهبی حکومت مرکزی بغداد رهایی یافت و نوعی آزادی مذهبی در جامعه ترویج یافت، نقاشی نیز درین زمان تحت عنوان یک هنر دکوری، درباری و یک هنر بهتر بیش تر از پیشین گزینه اعتنا قرار گرفت. توسعه و گسترش هنرهای تصویری پیکردار نظیر کتاب آرایی و نقاشی در زمان ایلخانی پیشگفتار ای بود بر اشاعه نقاشی بر روی دیوارهای آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران.

۳. مسجد علی (ع)

اين مسجد در شمال غربي «مسجد الغمامه» و در فاصله پک پذیرایی ترحیم مشهد تقريباً ۹۰ متري آن واقع می‌باشد. در برخي از كتاب هاي مربوط به تاريخ مدينه آمده است: پيامبر يك يا دو سال در اين مسجد نمازگزارده هست. برخي از شاعران ابياتي درباره اين مسجد سروده و نسبت به سكونت در خانه هاي اطراف آن اشتياق پيدا كرده اند. اكنون مساحت اين مسجد بزرگتر از مساحت مسجد اصلي می‌باشد و به تازگي تجديد بنا شد‌ه‌است.

۴. مسجد شجره

مسجد شجره در مسير خروج از مدينه به طرف مکه، و در حوزه‌ ابيار علي مي باشد و محل احرام و ميقات كساني می باشد كه از مدينه عازم حج يا عمره مي شوند. پيامبر گرامي اسلام بارها از اين مسجد، محرم شدند و به طرف مکه رفتند.

۵. مسجد جمعه

رسول(ص) درپی مسیر از قبا به یثرب، میان خاندان بنی تندرست برای نخستین بار نماز جمعه را اقامه کرد و همین گزینه منجر شد تا محل نماز قرائت پیامبر پروردگار (ص) به عنوان مسجد الجمعه شناخته خواهد شد.

۶. مسجد عتبان بن صاحب

مسجد عتبان بن مالک نیز یکی از مساجد حوزه‌ قبا بوده میباشد. ابن عتبان که از نقبای انصار بود، از فرستاده معبود(ص)خواست تا به منزل وی بیاید تا او برای حضرت محلی برای نماز درست کند. علت این درخواست این بود که بعضی اوقات، سیل میان او و مسجد محل فاصله می‌انداخت. پیامبر خدا(ص) به منزل وی رفته، و در قسمتی از خانه‌اش نماز خواند و همان مکان به عنوان مسجد شناخته شد.

بختیاری‌ها هم از دیگر اقوام ایرانی به شمار می روند که برای پک پذیرایی ترحیم مشهد برگزاری سوگواری‌های خود آیین خاصی را رعایت می‌کنند. درگذشت فردی دربین بختیاری‌ها به معنای اندوه برای تمام طایفه هست. برای مثال تمامی مهمانان فعالانه در همگی کار‌ها از آشپزی تا پذیرایی همکاری می‌کنند. آنان در روز تشییع جنازه نوعی خورش به اسم «سرمزاری» برای ناهار تهیه و تنظیم می‌کنند که درصورتی که کسی فارغ از تناول کردن ناهار مجلس را ترک کند، کاری توهین‌آمیز محسوب می‌شود.

زنان مسن هم شعری به اسم «گاگرو» را می‌خوانند و از نوعی ساز کوتاه به نام «ساز چپی» استفاده می‌کنند. افراد طایفه هم برای عرض تسلیت همپا با خود گوسفند و مواد غذایی برای صاحب عزا می آورند و در بیرون چادر یا روستا با ساز چپی عزاداری می‌کنند تا صاحب و مالک عزا آنان‌را به درون دعوت کند. کتل هم از دیگر دین‌های بختیاری هست که در آن اسبی را با پارچه سیاه پوشانده و افسارش را به دست مردی می‌دهند تا آن را بدور مافه (یادبودی مقدس که برای متوفی برپا می‌شود) بچرخاند.

دین‌های عزاداری میان همه اقوام و فرهنگ و تمدن‌های متعدد ایرانی از ترکمن تا بختیاری از شمال تا استانهای جنوبی هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارا هستند و به نحوه‌ای معین برگزار میگردند. اما فی مابین تمامی آن‌ها مراسم‌های سوم، هفتم و چهلم و اندوه و گریه یکسان هست. به‌طورکلی مرگ و آداب آن بسیار فی مابین ایرانیان حایز اهمیت بوده و به آن اعتنا خاصی می شود.

مراسم عزاداری محرم و صفر در جمهوری اسلامی ایران

از دیگر مراسم عزاداری که در جمهوری اسلامی ایران بسیار متشخص شمرده میشود، سوگواری محرم و صفر هست. در این سوگواری که یادآور آئین سووشون می باشد، همه شهرهای ایران با آداب و سنت‌های خاص خود برای حسین و یارانش عزاداری می‌کنند.

به عنوان مثال اتفاق ها دیگری که میتوان راجع پک پذیرایی ترحیم مشهد به مسجد کوفه اذعان کرد، در زمینه‌ی با نهضت حسینی میباشد، و آن جنبش مسلم بن عقیل (ع) هست که به شهادت وی انجامید و مسجد کوفه پایگاهی بود شروع جنبش انقلابی وی در این شهر. مسجد کوفه نهضت زید بن علی (ع) را نیز با تلخی زیاد تاریخ سیاسی خود، بر دوش می‌کشد.

٣- مسجد فستط (سال ۲۱ ه.ق) این مسجد که به امر عمرو بن عاص در برگشت از اسکندر به تشکیل‌شده به اسم مسجد عمرو نیز خوانده شد‌ه‌است. حجم ساختمان آن ۲۹۱۷ / ۵ متر بوده میباشد. شروع سوای تراس با دیوارهایی از آجر نپخته تشکیل شده و نماز آدینه در میدان هم محلی آن برگزار می گردیده میباشد، اما بعدا ای مردان به طور ایوان مرکزی در وسط مسجد قرار میگیرد.

مساجد عربی کشور‌ایران

منظور از این تیتر، شناساندن آن مجموعه از مساجدی می‌باشد که روش تشکیل داد مساجد مسلمان‌ها عرب را سازه کرده اند. این سوژه مرتبط با آن بخش از مقالاتی می شود که استادان معظم این رشته به عنوان شبين خراسانی در معماری اهل ایران از آن اسم می‌برند و معتقدند که اولین و مهم ترین آثار مرتبط با این‌راه با خصوصیاتی که در ذیل خواهد آمد، اولیه توشه در خطه خراسان نضج گرفته میباشد، و منظور از خطه خراسان کلیه نواحی مشرق کشور‌ایران یعنی مرزو بوم ترکمنستان ، افغانستان، و …. را مشمول می گردیده‌است.

مورد ها تحت از مختصات این‌شیوه است:

آسانی و بی پیرایگی و دوری از هرگونه تزیین و زینت دنیوی و مادی.

هجران از طول در سازه.

استفاده از مصالح بوم آورد، یعنی مصالح مخصوص خویش ناحیه.

معماران اهل ایران در اوایل از معماری اسلامی اعراب تقلید می کرده اند و در ساختن مسجد یک محوطه ای را با دیوار خشتی محدود کرده و سایبانی بر روی این محصوره توسط چوب و حصیر می ساختند. با کامل شدن این طرح سقف مسطح حصیری باحمال های چوبی بر روی ردیف های سنگی یا این که آجری و خشتی تاسیس شده است.

بنای امام زاده چهارضلعی و گنبد رک آن پک پذیرایی ترحیم مشهد مشابه به د گنبد غازان خان میباشد با این تفاوت که گریوش برتر میباشد.

قالب میانی این گنبد سه قالب را میتوان از روزنه ای که روی گنبد بیرونی جای‌دارد روئت کرد.

نمای فرنگی گنبد نیز همچون گنبد غازان خان با آجرهای فیروزه ای رنگ پوشیده گردیده است.

گنبد غازان خان بنایی منفرد در کناره ی شمال غربی ارسن و در واقع شمالی ترین بنای ارسن میباشد.

این سازه فاقد هرگونه کتیبه منسوب به غازان خان یا این که اولجایتو یا این که شخص دیگری میباشد
مسجدجامع
مسجد جامع بسطام نزدیک به هشتادمتری جنوب گروه آرامگاه بایزید بسطامی واقع میباشد. بدیهی میباشد که نصیب جنوبی و شمالی ارسن در قبل های به دور با هم رابطه تنگاتنگی داشته اند که امروزه به جهت تشکیل داد وسازهای گوناگون، این رابطه تا حدودی گسسته گردیده است.

بنای فعلی بنایی یک ایوانی میباشد.

بعدها صحن مسجد حدود ۱۷ × ۲۰ متر میباشد که سه شبستان در جناح های شرقی، غربی و شمالی، و یک دهنه گذشته در ضلع جنوبی داراست. شبستانها امروزه دارنده درهایی میباشد که به صحن باز می‌گردد. حیاط مسجد در جنوب آن قرار گرفته میباشد.

شبستانهای شرقی و شمالی طی دهه پنجاه خورشیدی و سالهای بعداز انقلاب، بازسازی گردیده و شبستان غربی و سقف فعلی صحن مسجد، در همین تاریخها به مسجد الحاق شد‌ه‌است

آرامگاه بایزید بسطامی در راءس شهر بسطام شش کیلومتری پک پذیرایی ترحیم مشهد شاهرود و در جوار مسجد جامع و مکتب شاهرخیه جای دارد و در حال حاضر نیز مهم ترین تاثیر تاریخی این شهر به حساب می آید.

دسته بناهای بسطام یکی‌از بناهای آرامگاهی تاریخی جمهوری اسلامی ایران در عصر ی اسلامی به حساب آورده می شود.

تاریخچه آرامگاه بایزید بسطامی
آرامگاه بایزید بسطامی بنا شده در شهر بسطام، استان سمنان، یکی‌از مثال های شاخص معماری مذهبی کشور ایران در بعد از ظهر ایلخانان به‌حساب می‌آید.

این شرکت به جهت وجود بقعه ی عارف نامی، بایزید بسطامی ( ۱۶۱- ۲۳۴ ه.ق ) ، از به عبارتی ادوار اول اسلامی گزینه اعتنا حکومتها و سلاطین گوناگون بوده و تشکیل داد و سازهای زیادی در زمان گوناگون از بعدازظهر دیلمیان تا زمان قاجار در آن انجام یافته میباشد بیشترین مرمتهای انجام یافته مرتبط با بعدازظهر ایلخانی میباشد.

در بعد از ظهر ایلخانی ، معمار و هنرمند والا ، محمدبن حسین ابیطالب دامغانی، فعالیت تجدید بنا و تشکیل داد وساز در گروه بایزید را، با کمک اخوی و پدرش، سرپرستی کرد

ایجاد کرد آرامگاه بایزید بسطامی از قرن سوم هجری استارت گردیده و بناهای در حدود آن در زمان سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجـار سـاخت و بازسازی شده است.